អំពីនគរបាលយុត្តិធម៌ និង កិច្ចស៊ើបអង្កេត

នីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ

អំពីនគរបាលយុត្តិធម៌ និង កិច្ចស៊ើបអង្កេត

សេចក្តីផ្តើម

នៅក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាគេសង្កេតឃើញថាមានច្បាប់ស្តីពីនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌចុះថ្ងៃទី ០៨.០៣.១៩៩៣ ដែលត្រូវបានកែប្រែដោយច្បាប់ស្តីពីវិសោធនកម្មច្បាប់នីតិវិធីឆ្នាំ ២០០១ និងត្រូវបាននិរាករណ៍ដោយក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌដែលប្រកាសឲ្យប្រើនៅថ្ងៃទី ១០ ខែ សីហា ឆ្នាំ ២០០៧ ។

នីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ គឺជាសំណុំវិធានដែលគ្រប់គ្រងលើការរៀបចំការប្រព្រឹត្តទៅ និងការ វិនិច្ឆ័យនៃរឿងក្តីព្រហ្មទណ្ឌ ដើម្បីធានានូវប្រសិទ្ធិភាពនៃដំណើរការរបស់តុលាការ ក៏ដូចជាការស្វែងរកយុត្តិធម៌ជូនប្រជាពលរដ្ឋ ។
ម៉្យាងទៀតនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌត្រូវបានរៀបចំឡើងក្នុងគោលបំណងសំខាន់ជាអាទិ៍ដូចជាទាក់ទងដល់ការកំណត់សមត្ថកិច្ច និងការប្រព្រឹត្តទៅរបស់យុត្តាធិការព្រហ្មទណ្ឌ និងទាក់ទងទៅនឹងបែបបទនីតិវិធីនៃការពិនិត្យ ការចោទប្រកាន់ ការស្រាវជ្រាវស្វែងរកភស្តុតាង ព្រមទាំងនីតិវិធីនៃការជំនុំជំរះ ។

នៅពេលដែលមានបទល្មើសមួយកើតឡើង គេសង្កេតឃើញមានកិច្ចនីតិវិធីជាច្រើនត្រូវបានអនុវត្តដោយអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ចស្របតាមវិធាននៃក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ ដើម្បីធ្វើការកំណត់អំពីអត្ថិភាពតាមផ្លូវច្បាប់ នៃបទល្មើសនោះ មុនពេលដែលជនល្មើសត្រូវបាន ផ្តន្ទាទោសដោយតុលាការព្រហ្មទណ្ឌ ។

នៅក្នុងដំណើរការរឿងក្តីព្រហ្មទណ្ឌគឺចែកចេញជា ៤ដំណាក់កាលគឺ ការស៊ើបអង្កេត ការចោទប្រកាន់ ការស៊ើបសួរ និង ការជំនុំជំរះ។ នៅក្នុងដំណាក់កាលស៊ើបអង្កេតគឺជាសមត្ថកិច្ចរបស់នគរបាលយុត្តិធម៌ក្រោមការដឹកនាំរបស់ព្រះរាជអាជ្ញា ដើម្បីធ្វើការស៊ើបអង្កេត ស្វែងរកភស្តុតាង និងចាប់ខ្លួនជនល្មើស ។

ហេតុនេះដើម្បីសម្រេចនូវភារកិច្ចនេះទទួលបានប្រសិទ្ធិភាព ទាមទារឲ្យនគរបាលយុត្តិធម៌ទាំងអស់ត្រូវតែយល់ ឲ្យបានស៊ីជម្រៅអំពីនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ ពិសេសវិធាន ដែលបានកំណត់ហើយពាក់ព័ន្ធដល់សមត្ថកិច្ចនគរបាលយុត្តិធម៌ ។

មុននឹងសិក្សាជ្រៅទៅលើដំណាក់កាលទាំង៤នៃដំណើរការរឿងក្តីព្រហ្មទណ្ឌយើងគប្បីសិក្សាឲ្យបានស៊ីជម្រៅទៅលើភាពខុសគ្នារវាងបណ្តឹងអាជ្ញានិងបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីជាមុនសិន។

ជំពូកទី១
បណ្តឹងអាជ្ញា បណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី និងអាជ្ញាយុកាលនៃបទល្មើស

១- និយមន័យបទល្មើស ៖

ក្នុងមាត្រា ២នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌបានបញ្ញត្តថា ( អំពើខ្លះរបស់រូបវន្តបុគ្គល ឬ នីតិបុគ្គល ដែលបង្កចលាចលដល់សង្គមជាបទល្មើស )។ បទល្មើសត្រូវបានចាត់ថ្នាក់ជា បទឧក្រិដ្ឋ បទមជ្ឈិម និងបទលហុ ទៅតាមទម្ងន់នៃបទល្មើសនោះ ។ 

២- បណ្តឹងអាជ្ញា និងបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី ៖

បណ្តឹងអាជ្ញា និង បណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីគឺជាបណ្តឹង២ផ្សេងគ្នា ។

ក -បណ្តឹងអាជ្ញា

បណ្តឹងអាជ្ញា គឺជាបណ្តឹងដែលសុំឲ្យផ្តន្ទាទោសពិន័យជាប្រាក់ ឬដាក់ពន្ធនាគារមានកាលកំណត់ ឬដាក់ពន្ធនាគារអស់មួយជីវិត ចំពោះជនដែលបានប្រព្រឹត្តអំពើគ្រោះថ្នាក់ដល់សង្គម ឬប្រឆាំងនឹងច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌ ។ 

បណ្តឹងអាជ្ញា៖ មានគោលបំណងពិនិត្យអត្ថិភាពបទល្មើសបង្ហាញឲ្យឃើញពិរុទ្ធភាពនៃ ជនល្មើស និងផ្តន្ទាទោសជននោះតាមច្បាប់កំណត់ ។ 

កម្មវត្ថុនៃបណ្តឹងអាជ្ញា៖  បណ្តឹងអាជ្ញា អនុវត្តទៅលើបុគ្គលគ្រប់រូប ទាំងរូបវន្តបុគ្គលទាំងនីតិបុគ្គល ដោយឥតប្រកាន់ពូជសាសន៍ ពណ៌សម្បុរ ភេទ សាសនា ភាសា ជំនឿ និន្នាការនយោបាយ ដើមកំណើតជាតិ ឋានៈសង្គម ធនធាន ឬ ស្ថានភាពឯទៀតឡើយ ។ ......

ម្ចាស់បណ្តឹងអាជ្ញា ៖  យោងតាមមាត្រា ១៣១ថ្មីនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញបានចែងថា ( មានតែស្ថាប័នអយ្យការទេដែលមានសិទ្ធិធ្វើបណ្តឹងអាជ្ញា )ក្នុងក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌមាត្រា ២៧ចែងថា (អង្គការអយ្យការធ្វើការចោទប្រកាន់ពីបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ និងសន្និដ្ឋានឲ្យតុលាការអនុវត្តច្បាប់ ....) ។ 

ការដាក់បណ្តឹងអាជ្ញាឲ្យមានចលនាដោយជនរងគ្រោះ ៖ 

ជនរងគ្រោះនៃបទឧក្រិដ្ឋ ឬ បទមជ្ឈិមអាចដាក់ពាក្យប្តឹងដោយតាំងខ្លួនជាដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីនៅចំពោះមុខចៅក្រមស៊ើបសួរ ។

យុត្តាធិការព្រហ្មទណ្ឌ ក៏អាចទទួលបណ្តឹងពីមន្ត្រីរាជការ ឬភ្នាក់ងារសាធារណៈដទៃទៀតដែលច្បាប់ដោយឡែកបានប្រគល់អំណាចឲ្យផងដែរ ។

ការរលត់បណ្តឹងអាជ្ញា ៖

មូលហេតុនៃការរលត់បណ្តឹងអាជ្ញាមានដូចតទៅ ៖ 

១-មរណភាពនៃជនល្មើស
២-ការផុតអាជ្ញាយុកាល
៣-ការលើកលែងទោសជាទូទៅ
៤-និរាករណ៍នៃច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌ
៥-អាជ្ញាអស់ជំនុំ ។

កាលណាមានច្បាប់ចែងជាក់លាក់ នោះបណ្តឹងអាជ្ញាក៏អាចរលត់បានដែរ ។

ខ- បណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី ៖

បណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីគឺជា បណ្តឹងទាមទារឲ្យមានការជួសជុលនូវការអន្តរាយទាំងសម្ភារៈ និងជម្ងឺចិត្ត ។ បណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីអាចធ្វើបានទៅលើជនគ្រប់រូបជា ចារី សហចារី អ្នកសមគំនិត អ្នកផ្តើមគំនិត និងបុគ្គលទទួលខុសត្រូវផ្នែករដ្ឋប្បវេណីនៃបទល្មើស(ឧទាហរណ៍៖ជនរងគ្រោះបានប្តឹងអនាព្យាបាលលើអនីតិជនដែលបានបង្កបទល្មើស) ។

បណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី មានគោលបំណងធ្វើឲ្យបានការជួសជុលការខូចខាតដែលបណ្តាលមកពីអំពើល្មើសដល់ភាគីរងគ្រោះ ហើយក្នុងគោលបំណងនោះបានទទួលសំណងជម្ងឺចិត្តធួនល្មមនឹងព្យសនកម្មដែលខ្លួនបានទទួល ។

បណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី និង ព្យសនកម្ម ៖ 

-បណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីត្រូវអនុវត្តដោយជនរងគ្រោះនៃបទល្មើស ។

-ដើម្បីទទួលការជួសជុលបាន ព្យសនកម្មត្រូវតែ ៖

-ជាផលវិបាលផ្ទាល់នៃបទល្មើស
-ជាព្យសនកម្មផ្ទាល់ខ្លួន
-បានកើតឡើង និងនៅក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន

ព្យសនកម្មអាចជា ៖

ព្យសនកម្មខាងសម្ភារៈ ព្យសនកម្មខាងផ្លូវកាយ ឬ ព្យសនកម្មខាងផ្លូវចិត្ត ។

-ការជួសជុលព្យសនកម្ម ៖ 

ព្យសនកម្មអាចត្រូវបានជួសជុលដោយការបង់ជម្ងឺចិត្តដោយការសងទៅជនរងគ្រោះវិញនូវទ្រព្យសម្បត្តិដែលបាត់បង់ ឬ ដោយការធ្វើឲ្យដូចសភាពដើមវិញនូវទ្រព្យដែលគេបំផ្លាញ ឬធ្វើឲ្យខូចខាត ។

ដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីអាចធ្វើឡើងក្នុងនាមជាជនរងគ្រោះបាន ដោយអ្នកដំណាងស្របច្បាប់ កាលណាជនរងគ្រោះជាអនីតិជន ឬនីតិជនដែលច្បាប់ការពារ ។

-បណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីរបស់សិទ្ធិវន្តជនរងគ្រោះ 

ក្នុងករណីជនរងគ្រោះស្លាប់ បណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីអាចត្រូវផ្តើមធ្វើ ឬបន្តបានដោយសិទ្ធិវន្ត(អ្នកមានសិទ្ធិលើវត្ថុណាមួយ .អ្នកមានសិទ្ធិនឹងធ្វើអ្វីមួយ )។

-ការប្រកាសមុនអំពីពិរុទ្ធភាព

តុលាការអាចសម្រេចការជួសជុលព្យសនកម្មបាន លុះត្រាតែបានពិនិត្យពីធាតុផ្សំនៃបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ ហើយបានប្រកាសថាជនជាប់ចោទត្រូវមានពិរុទ្ធជាមុនសិន ។

-មរណភាពរបស់ជនល្មើស 

ដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីអាចសុំឲ្យមានការជួសជុលព្យសនកម្ម ពីសិទ្ធិវន្តនៃជនជាប់ ចោទបាន បើសិនជនជាប់ចោទទទួលមរណភាពក្នុងពេលដំណើរការរឿងក្តី ។ 

បណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីមិនអាចធ្វើបានទៀតទេនៅមុខតុលាការព្រហ្មទណ្ឌ ក្រោយពេលផុតអាជ្ញាយុកាលនៃបណ្តឹងអាជ្ញា ។

៣ -អាជ្ញាយុកាលនៃបទល្មើស ៖

-អាជ្ញាយុកាលគឺ ៖ 

១.គឺជារយៈពេលដែលមានសិទ្ធិប្តឹង រយៈពេលដែលដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីមានសិទ្ធិប្តឹងទាមទារពីជនល្មើស ឬអ្នកទទួលខុសត្រូវរដ្ឋប្បវេណី ។

២. គឺជារយៈពេលដែលទទួលខុសត្រូវចំពោះច្បាប់ ។

៣.គឺជារយៈពេលដែលត្រូវរួចពីការទទួលខុសត្រូវតាមផ្លូវច្បាប់ ។

-អាជ្ញាយុកាលនៃបទល្មើសគឺ ៖

គឺជារយៈពេលដែលមានសិទ្ធិប្តឹងចំពោះបណ្តឹងព្រហ្មទណ្ឌ និងបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី។

រយៈពេលដែលត្រូវទទួលខុសត្រូវនូវអំពើល្មើសច្បាប់ទាំងបទព្រហ្មទណ្ឌ និងទាំងរដ្ឋប្បវេណី។

ថិរវេលានៃអាជ្ញាយុកាលនៃបណ្តឹងអាជ្ញាគឺ ៖

-១៥ ឆ្នាំ ចំពោះបទឧក្រិដ្ឋ

-៥ ឆ្នាំ ចំពោះបទមជ្ឈិម

-១ ឆ្នាំ ចំពោះបទលហុ

ដោយឡែកចំពោះបទឧក្រិដ្ឋប្រល័យពូជសាសន៍ បទឧក្រិដ្ឋប្រឆាំងមនុស្សជាតិ និង បទឧក្រិដ្ឋសង្គ្រាម មិនអាចផុតអាជ្ញាយុកាលបានទេ ។ 

-ការផ្តាច់រយៈពេលនែអាជ្ញាយុកាល ៖

ថិរវេលានៃអាជ្ញាយុកាល ត្រូវចាប់ផ្តើមគិតពីពេលប្រព្រឹត្តបទល្មើស ។ អាជ្ញាយុកាលត្រូវផ្តាច់ដោយគ្រប់កិច្ចនៃការចោទប្រកាន់ ឬ កិច្ចស៊ើបសួរ ។ ការបញ្ចប់កិច្ចចោទប្រកាន់ ឬ កិច្ចស៊ើបសួរនីមួយៗ នាំឲ្យចាប់ផ្តើមគិតថិរវេលាថ្មីនៃអាជ្ញាយុកាល ។

ជំពូកទី ២

សមាសភាព និងបេសកកម្មរបស់នគរបាលយុត្តិធម៌

១-បេសកកម្មរបស់នគរបាលយុត្តិធម៌ 

នៅក្នុងតំណាក់កាលនៃការស៊ើបអង្កេត នគរបាលយុត្តិធម៌មានបេសកកម្មធំៗ ២ គឺ ៖

-នគរបាលយុត្តិធម៌គឺជាជំនួយរបស់អំណាចតុលាការ (ព្រះរាជអាជ្ញា ឬចៅក្រមស៊ើបសួរ) ។

-នគរបាលយុត្តិធម៌មានភារកិច្ចធ្វើការត្រួតពិនិត្យបទឧក្រិដ្ឋ បទមជ្ឈិម និងបទលហុ កំណត់អត្តសញ្ញាណ និងចាប់ជនល្មើស ព្រមទាំងប្រមូលភស្តុតាង ។ មាត្រា៥៦ 

២ -សមាសភាពរបស់នគរបាលយុត្តិធម៌ 

-មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ ។

-ភ្នាក់ងារនគរបាលយុត្តិធម៌

-មន្ត្រីរាជការ និង ភ្នាក់ងារសាធារណៈដទៃទៀតដែលច្បាប់ដោយឡែកប្រគល់ឲ្យធ្វើការពិនិត្យបទល្មើសខ្លះៗក្នុងរង្វង់សមត្ថកិច្ចរបស់ខ្លួន ។(មាត្រា ៥៧) 

ការសម្របសម្រួលសកម្មភាពការងាររបស់នគរបាលយុត្តិធម៌ 

-ព្រះរាជអាជ្ញាដឹកនាំ និងសម្របសម្រួលសកម្មភាពការងាររបស់មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ និងភ្នាក់ងារនគរបាលយុត្តិធម៌ទាំងអស់ក្នុងសមត្ថកិច្ចដែនដីរបស់ខ្លួន ។

-កាលណាអនុវត្តដីកាចាត់ឲ្យស៊ើបសួរជំនួស មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ត្រូវស្ថិតនៅក្រោមអំណាចចៅក្រមស៊ើបសួរ ។(មាត្រា ៥៨) 

២-១ មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌

ក-ការទទួលបានគុណសម្បត្តិជាមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌៖ 

១-មន្ត្រីនគរបាលជាតិមានឋានន្តរសក្តិចាប់ពីអនុសេនីយ៍ត្រីឡើងទៅ បានបំរើការងារយ៉ាងតិច២ឆ្នាំ ក្នុងនគរបាលជាតិរួចហើយ ហើយបន្ទាប់ពីបានទទួលបានសញ្ញាបត្រជាន់ខ្ពស់ខាងនគរបាលយុត្តិធម៌ ។ \

២-នាយទាហាននៃកងរាជអាវុធហត្ថ ដែលបានបំរើការងារយ៉ាងតិច២ឆ្នាំ ក្នុងកងរាជអាវុធហត្ថរួចហើយហើយបន្ទាប់ពីបានទទួលបានសញ្ញាបត្រជាន់ខ្ពស់ខាងនគរបាលយុត្តិធម៌។

៣-អ្នកមានឋានន្តរស័ក្តិ និងមុខងារដូចខាងក្រោម ៖ 

ក- អភិបាល អភិបាលរង ខេត្តក្រុង និងអភិបាល អភិបាលរង ស្រុក ខ័ណ្ឌ និង មេឃុំ ចៅសង្កាត់ ។ \ខ- ប្រធាន អនុប្រធាននាយកដ្ឋានកណ្តាលនគរបាលយុត្តិធម៌ សន្តិសុខ សណ្តាប់ធ្នាប់ នៃអគ្គស្នងការនគរបាលជាតិ ។

គ- ប្រធាន អនុប្រធាននាយកដ្ឋាន ប្រធាន អនុប្រធានការិយាល័យ ប្រធាន អនុប្រធានផ្នែក ដែលទទួលបន្ទុកកិច្ចការព្រហ្មទណ្ឌ និងស្ថិតក្រោមឳវាទនាយកដ្ឋានកណ្តាល ។

ឃ- ប្រធាន អនុប្រធាននាយកដ្ឋាន ប្រធាន អនុប្រធានការិយាល័យ ប្រធាន អនុប្រធានផ្នែកនៃនាយកដ្ឋានព្រំដែន មន្ទីរប្រឆាំងគ្រឿងញៀន ទេសចរណ៍ ការពារបេតិកភ័ណ្ឌ។

ង- ស្នងការ ស្នងការរង នគរបាលខេត្តក្រុង រាជធានី ។

ច- ប្រធាន អនុប្រធានការិយាល័យ ប្រធាន អនុប្រធានផ្នែក ដែលទទួលបន្ទុកការងារព្រហ្មទណ្ឌចំណុះស្នងការនគរបាលខេត្ត ក្រុងដូចជា ៖ ការិយាល័យព្រហ្មទណ្ឌកំរិតធ្ងន់.ការិយាល័យព្រហ្មទណ្ឌកំរិតស្រាល ការិយាល័យនគរបាលសេដ្ឋកិច្ច ការិយាល័យបច្ចេកទេសវិទ្យាសាស្ត្រព្រហ្មទណ្ឌ ការិយាល័យប្រឆាំងគ្រឿងញៀន ការិយាល័យប្រឆាំងភេរវកម្ម និងការរិយាល័យជនបរទេស ។

ឆ- អធិការ អធិការរង និង ប្រធាន អនុប្រធានផ្នែកព្រហ្មទណ្ឌនៃអធិការដ្ឋាននគរបាលស្រុក ខ័ណ្ឌ ។

ជ- ប្រធាន អនុប្រធានការិយាល័យ ប្រធាន អនុប្រធានផ្នែក នគរបាលចរាចរណ៍ នគរបាលទេសចរណ៍ និងនគរបាលគ្រប់គ្រងអាវុធជាតិផ្ទុះ ។

ឈ-ប្រធាន អនុប្រធានប៉ុស្តិ៍នគរបាលរដ្ឋបាលឃុំសង្កាត់(ចំពោះបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ )ដោយ ឡែកមន្ត្រីនៃកងរាជអាវុធហត្ថ មានចែងនៅក្នុងមាត្រា ៦០ នេះដែរចាប់ពីចំណុច ញ ដល់ ឍ ដែលទទួលបន្ទុកកិច្ចការព្រហ្មទណ្ឌ។ 

ខ-ការតែងតាំងជាមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌៖ 

រដ្ឋមន្ត្រីជាអាណាព្យាបាលនៃមន្ត្រីនគរបាល ឬ កងរាជអាវុធហត្ថទាំងឡាយដែលមានចែងក្នុងចំណុចទី១ ទី២ និងទី៣ ខាងលើ មានភារកិច្ចតែងតាំងមន្ត្រីទាំងឡាយដែលបំពេញការងារជាមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ដោយប្រកាសរួមជាមួយរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ ។

គ-សញ្ញាបត្រជាន់ខ្ពស់នគរបាលយុត្តិធម៌៖ 

សញ្ញាបត្រជាន់ខ្ពស់នេះ ត្រូវបានប្រគល់ជូនបន្ទាប់ពីបានឆ្លងកាត់ការប្រឡងបែបវិជ្ជាជីវៈ ដែលរួមមានវិញ្ញាសាជាមូលដ្ឋានដូចខាងក្រោម ៖

១ វិញ្ញាសាស្តីពី នីតិព្រហ្មទណ្ឌ

២ វិញ្ញាសាស្តីពី នីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ

៣ វិញ្ញាសាស្តីពី ករណីកិច្ចសាស្ត្រ (ដូចមានចែងក្នុងក្រមសីលធម៌ដែលតែងតាំងដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ) ។

គណៈមេប្រយោគនៃការប្រឡង ស្ថិតក្រោមអធិបតីភាពរបស់អគ្គព្រះរាជអាជ្ញាអមតុលាការកំពូល ឬ ចៅក្រមអយ្យការអមតុលាការកំពូលដែលទទួលបន្ទុកការងារនេះ។
គណៈមេប្រយោគមានសមាសភាព ៖

១-ចៅក្រមស៊ើបសួរម្នាក់ ដែលតែងតាំងដោយប្រធានតុលាការកំពូល ។

២-ចៅក្រមអយ្យការម្នាក់ ដែលតែងតាំងដោយអគ្គព្រះរាជអាជ្ញាអមតុលាការកំពូល ។

៣-តំណាង ២រូប របស់ក្រសួងមហាផ្ទៃ ។

ឃ-សម្បថនៃមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌៖

មន្ត្រីនគរបាលយុតិ្តធម៌ម្នាក់ៗត្រូវស្បថថា ខ្លួននឹងបំពេញដោយភក្តីភាពនូវមុខងាររបស់ខ្លួន។ សម្បថត្រូវធ្វើនៅមុខសាលាឧទ្ធរណ៍។រូបមន្តនៃសម្បថត្រូវកំណត់ដោយប្រកាសរបស់រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ ។ (នីតិវិធីសម្បថមានចែងក្នុងក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌ ) ។

ង-កំហុសប្រព្រឹត្តក្នុងពេលអនុវត្តមុខងារ៖
១- នីតិវិធីខាងវិន័យ ៖

រាល់កំហុសទាំងឡាយរបស់មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ក្នុងពេលបំពេញមុខងារ ត្រូវតែរាយការណ៍ដោយព្រះរាជអាជ្ញា ឬចៅក្រមស៊ើបសួរ ដល់អគ្គព្រះរាជអាជ្ញាអមសាលាឧទ្ធរណ៍ ។ យោងតាមករណីនីមួយៗអគ្គព្រះរាជអាជ្ញា ប្រកាសជូនដំណឹងដល់រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ ដើម្បីផ្តើមដំណើរការនីតិវិធីវិន័យ និង ផ្តល់ដំណឹងអំពីចំណាត់ការជាបន្តនៃនីតិវិធីវិន័យនេះ ។ 

២ -ទណ្ឌកម្មចំពោះមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ ៖

ទណ្ឌកម្មខាងវិន័យទាំងឡាយ មិនមែនជាឧបសគ្គ ដល់ការធ្វើបណ្តឹងអាជ្ញាទេ ប្រសិនបើមានបទល្មើស ណាមួយត្រូវបានប្រព្រឹត្ត ។

យុត្តាធិការស៊ើបសួរ ឬ ជំនុំជំរះ ដែលទទួលបន្ទុករឿងនេះត្រូវផ្ទេរសំណុំរឿងទៅយុត្តាធិការផ្សេងចាត់ការ តាមសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការកំពូល ដើម្បីជាប្រយោជន៌ល្អដល់រដ្ឋបាលតុលាការ ។

-ការហាមឃាត់មិនឲ្យបំពេញមុខងារជាមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ ៖

-អគ្គព្រះរាជអាជ្ញាអមសាលាឧទ្ធរណ៍ គាត់មានសិទ្ធិប្រកាសចេញវិធានការដូចខាងក្រោម ៖ 

១-ហាមឃាត់មិនឲ្យបំពេញមុខងារជាមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ជាបណ្តោះអាសន្នសម្រាប់រយៈពេល ៥ឆ្នាំយ៉ាងច្រើន ។

២ -ហាមឃាត់មិនឲ្យបំពេញមុខងារជាមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ជាស្ថាពរ ។

មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ដែលត្រូវហាមឃាត់ អាចដាក់ពាក្យប្តឹងតវ៉ាបានដោយមានសំអាងហេតុ ក្នុងអំឡុងពេល ១៥ថ្ងៃ គិតពីថ្ងៃទទួលដំណឹងអំពីការហាមឃាត់នេះ ទៅក្រសួងយុត្តិធម៌ ដើម្បីសម្រេចសេចក្តីលើបណ្តឹងតវ៉ានោះ។ 

ក្នុងអំឡុងពេលធ្វើបណ្តឹងតវ៉ា ឬ សម្រេចសេចក្តី មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ មិនអាចបំពេញមុងងារជាមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌បានឡើយ ។ អាចបំពេញមុខងារនេះបានវិញលុះត្រាតែមានសេចក្តីសម្រេចរបស់រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តធម៌បដិសេធការសម្រេចហាមឃាត់ ឬ បន្ថយរយៈពេល ។ 

ច-សមត្ថកិច្ចដែនដីមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌៖

-មណ្ឌលរដ្ឋបាលបំពេញការងារ

-មន្ត្រីនគរបាលយុតិ្តធម៌ម្នាក់ៗមានសមត្ថកិច្ចក្នុងព្រំប្រទល់ដែនដីនៃអង្គភាពដែលខ្លួនបានចាត់តាំងឲ្យបំពេញការងារ.

-នៅភ្នំពេញមន្ត្រីនគរបាលយុតិ្តធម៌មានសមត្ថកិច្ចនៅលើវិសាលភាពនៃក្រុងទាំងមូល។ 

-ការពន្លាតសមត្ថកិច្ចដែនដី

-មន្ត្រីនគរបាលយុតិ្តធម៌អាចពន្លាតសមត្ថកិច្ចដែនដីទាំងមូលបានក្នុងករណីបទល្មើសជាក់ស្តែង ដោយមានការអនុញ្ញាតទោះបីផ្ទាល់មាត់ពីព្រះរាជអាជ្ញា ។

-ការអនុញ្ញាតត្រូវនិទ្ទេសចូលក្នុងលិខិតស៊ើបអង្កេត ។

-ចៅក្រមស៊ើបសួរចេញដីកាឲ្យស៊ើបសួរជំនួសអាចអនុញ្ញាតឲ្យមន្ត្រីនគរបាលយុតិ្តធម៌អាចប្រតិបត្តិការលើវិសាលភាពដែនដីជាតិទាំងមូល។ 

-មន្ត្រីនគរបាលយុតិ្តធម៌ដែលពន្លាតសមត្ថកិច្ចដែនដី ត្រូវសុំជំនួយពីមន្ត្រីនគរបាលយុតិ្តធម៌សមត្ថកិច្ចដែនដី។

-ចៅក្រមស៊ើបសួរដែលអនុញ្ញាតឲ្យពន្លាតដែនដី ត្រូវជូនដំណឹងតាមគ្រប់មធ្យោបាយដល់ព្រះរាជអាជ្ញាដែលមានសមត្ថកិច្ចដែនដី ។

-វិធានសមត្ថកិច្ចដែនដីដែលបានបញ្ញត្តមានលក្ខណៈដាច់ខាត ។ បើមិនគោរពកិច្ចទាំងឡាយដែលបានបំពេញដោយមន្ត្រីនគរបាលយុតិ្តធម៌ត្រូវទុកជាមោឃៈ ។ 

ឆ-បេសកកម្មរបស់មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ ៖ 

ក-បេសកកម្ម ៖ 

-ទទួលបណ្តឹងទាមទារ និង បណ្តឹងបរិហារ ។

-ពិនិត្យបទល្មើសទាំងឡាយដែលបានរកឃើញ ។

-ធ្វើការស៊ើបអង្កេតបទល្មើសជាក់ស្តែង ឬ ធ្វើការស៊ើបអង្កេតបឋម ។

-អនុវត្តតាមដីកាចាត់ឲ្យស៊ើបសួរជំនួស ។

-ធ្វើកំណត់ហេតុបណ្តឹង និង ធ្វើបញ្ជីបណ្តឹង ។ 

មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌អាចរកឃើញបទល្មើសតាមរយៈ ៖ 

-បណ្តឹងបរិហារ ឬ បណ្តឹងទាមទារ 

-ការពិនិត្យស្វែងរកបទល្មើសឃើញដោយខ្លួនឯង តាមការងារប្រចាំថ្ងៃដោយមិនចាំបាច់មានប្រជាពលរដ្ឋប្តឹងនោះទេ ។

តើអ្វីទៅហៅថាបណ្តឹងទាមទារ ? 

-បណ្តឹងទាមទារ គឺសំដៅទៅលើបណ្តឹងរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ឬ ជាជនរងគ្រោះនៅក្នុងបទល្មើសណាមួយនោះ គាត់ប្តឹងទៅនគរបាលយុត្តិធម៌ ដើម្បីទាមទារនូវសំណងនៃការខូចខាត ឬ សំណងជម្ងឺចិត្ត ឬផ្តន្ទាទោសដល់ជនល្មើសដែលបានប្រព្រឹត្តបទល្មើសមកលើគាត់ ។

តើអ្វីទៅហៅថាបណ្តឹងបរិហារ ?

-បណ្តឹងបរិហារ គឺសំដៅទៅលើបណ្តឹងវែកមុខបទល្មើស ដែលមានគោលបំណងបង្ហាញ ឬបកអាក្រាតនូវបទល្មើស ដើម្បីឲ្យសមត្ថកិច្ចធ្វើការត្រួតពិនិត្យ និងស្វែងរកភស្តុតាងនៅក្នុងបទល្មើស ចាប់ជនល្មើសយកមកផ្តន្ទាទោសតាមច្បាប់ ។បណ្តឹងបរិហារអាចតាមរយៈរបស់តតិយជន ឬដោយមន្ត្រីសាធារណៈដែលគាត់បានឃើញ ឬបានដឹងពីបទល្មើសនោះ ។

-គ្រប់បណ្តឹងដែលទទួលដោយមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌នោះ តម្រូវឲ្យមានធ្វើកំណត់ហេតុ ។

-កំណត់ហេតុត្រូវស្រង់ឲ្យបានត្រឹមត្រូវនូវសេចក្តីរាយការណ៍របស់អ្នកប្តឹង ។

ក្នុងករណីចាំបាច់ អាចហៅរកអ្នកបកប្រែភាសាម្នាក់ដែលត្រូវស្បថតាមជំនឿ ឬសាសនាថាខ្លួនបកប្រែត្រឹមត្រូវតាមសេចក្តីរាយការណ៍ ។ អ្នកបកប្រែមិនអាចយកនគរបាល ឬកងរាជអាវុធហត្ថដែលរួមប្រតិបត្តិការបានឡើយ ។

កំណត់ហេតុបណ្តឹងមានចុះសេចក្តីដូចតទៅ ៖

-ឈ្មោះ និងឋានៈរបស់មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌

-អង្គភាពរបស់មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌
-កាលបរិច្ឆេទ ។

-ទំព័រនីមួយៗត្រូវមានចុះហត្ថលេខារបស់មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ និងអ្នកប្តឹង ។

        -ការឆូត ការថែម និងការយោង ត្រូវតែមានបញ្ជាក់ដោយមានចុះហត្ថលេខារបស់មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌និងអ្នកប្តឹងនៅរឹមទំព័រ ។

-មុនចុះហត្ថលេខា ឬផ្តិតម្រាមដៃ អ្នកប្តឹងត្រូវអានកំណត់ហេតុឡើងវិញ។ករណីចាំបាច់មន្ត្រី នគរបាលយុត្តិធម៌ ត្រូវអានខ្លឹមសារកំណត់ហេតុដោយសំឡេងខ្លាំងៗ ។

ខ-ចំណាត់ការបន្តពីការដាក់ពាក្យប្តឹង ៖ 

        -មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ដែលទទួលបណ្តឹងត្រូវតែចាប់ផ្តើមស៊ើបអង្កេតភ្លាម ឬ ក៏បញ្ជូនកំណត់ហេតុបណ្តឹងនោះទៅព្រះរាជអាជ្ញាចាត់ការជាបន្ត ។ 

-មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌មុនធ្វើការស៊ើបអង្កេតអាចសុំការណែនាំពីព្រះរាជអាជ្ញាចាត់ការជាបន្ត ។

-កាលណាទទួលពាក្យបណ្តឹងបរិហារ សមហេតុផល ត្រូវជូនព័ត៌មានដល់ព្រះរាជអាជ្ញា និងសុំការណែនាំ ។

គ-ការបំពានលើសកម្មភាពតុលាការ ៖

        -ក្នុងករណីណាក៏ដោយមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌មិនអាចតម្កល់សំណុំរឿងព្រហ្មទណ្ឌណាមួយទុកឥតចាត់កាRបានទេទោះមានការសម្រុះសម្រួលគ្នាឬក៏មានការដកពាក្យប្តឹងក៏ដោយ ។

        មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ដែលរក្សាទុក ឬលាក់កំបាំងកំណត់ហេតុ ឬវត្ថុតាងដោយចេតនាដល់អាជ្ញាធរតុលាការ មន្រ្តីនោះត្រូវចាត់ទុកថាបានប្រព្រឹត្តបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌដែលមានចែងក្នុងច្បាប់ (មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌មិនមានអំណាចឆន្ទានុសិទ្ធិនោះទេ) ។

២-២ ភ្នាក់ងារនគរបាលយុត្តិធម៌

ក-ការទទួលបានគុណសម្បត្តិជាភ្នាក់ងារនគរបាលយុត្តិធម៌៖
១-នាយនគរបាល និងនាយនគរបាលរង ដែលមិនមានគុណសម្បត្តិជាមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ ។

២-ភ្នាក់ងារនគរបាលជាតិផ្សេងទៀត ។

៣-នាយទាហាននៃកងរាជអាវុធហត្ថ ដែលមិនមានគុណសម្បត្តិជាមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ ។

៤-យោធិនផ្សេងទៀតនៃកងរាជអាវុធហត្ថ ។ 

ភ្នាក់ងារនគរបាលយុត្តិធម៌ត្រូវបានតែងតាំងឡើងទៅតាមប្រកាសរបស់ក្រសួងមហាផ្ទៃ ឬ សេចក្តីសម្រេចរបស់អគ្គស្នងការ ហើយបញ្ជូនមកស្បថតែម្តង( ចំណុចនេះមិនមានចែងក្នុងក្រមនីតិវិធីនោះទេ)។

ខ-សម្បថនៃភ្នាក់ងារនគរបាលយុត្តិធម៌៖
ភ្នាក់ងារនគរបាលយុតិ្តធម៌ម្នាក់ត្រូវស្បថថា ខ្លួននឹងបំពេញដោយភក្តីភាពនូវមុខងាររបស់ខ្លួន។ សម្បថត្រូវធ្វើនៅមុខសាលាដំបូង ។ 

គ-បេសកកម្មភ្នាក់ងារនគរបាលយុត្តិធម៌៖

-ពិនិត្យបទល្មើស ជាអាទិ៍ បទលហុ ។

-ជួយដល់មន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ ក្នុងការបំពេញមុខងាររបស់គេ ។ 

-ចំពោះការពិនិត្យបទល្មើស ភ្នាក់ងារនគរបាលយុត្តិធម៌គឺត្រួវធ្វើរបាយការណ៍ ។ របាយការណ៍មានតម្លៃត្រឹមតែជាព័ត៌មានធម្មតាប៉ុណ្ណោះ ។ ក្នុងករណីណាក៏ដោយភ្នាក់ងារនគរបាលយុត្តិធម៌ ត្រូវតែរក្សាទុកជូនមន្ត្រីនគរបាលយុត្តិធម៌ មិនអាចចាត់ការបានឡើយ ។

ឃ-កំហុសប្រព្រឹត្តក្នុងពេលអនុវត្តមុខងារ៖
១- នីតិវិធីខាងវិន័យ ៖

រាល់កំហុសទាំងឡាយរបស់ភ្នាក់ងារនគរបាលយុត្តិធម៌ក្នុងពេលបំពេញមុខងារ ត្រូវតែរាយការណ៍ដោយព្រះរាជអាជ្ញាឬចៅក្រមស៊ើបសួរ ដល់អគ្គព្រះរាជអាជ្ញាអមសាលាឧទ្ធរណ៍។ យោងតាមករណីនីមួយៗ អគ្គព្រះរាជអាជ្ញា ប្រកាសជូនដំណឹងដល់រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ ដើម្បីផ្តើមនីតិវិធីខាងវិន័យ និង ផ្តល់ដំណឹងអំពីចំណាត់ការជាបន្តនៃនីតិវិធីវិន័យនេះ ។ 

២ -ទណ្ឌកម្មខាងវិន័យ ៖

-ទណ្ឌកម្មខាងវិន័យទាំងឡាយមិនមែនជាឧបសគ្គដល់ការធ្វើបណ្តឹងអាជ្ញាទេ ប្រសិនបើមានបទល្មើស ណាមួយត្រូវបានប្រព្រឹត្ត ។

-កាលណាភ្នាក់ងារនគរបាលយុត្តិធម៌ប្រព្រឹត្តបទល្មើសក្នុងពេលបំពេញមុខងាររបស់ខ្លួន តុលាការកំពូលអាចផ្ទេរអំណាចទៅឲ្យយុត្តាធិការផ្សេង ចាត់ការដើម្បីជាប្រយោជន៍ល្អដល់រដ្ឋបាលតុលាការ ។

២-៣ មន្ត្រីរាជការ និង ភ្នាក់ងារសាធារណៈដទៃទៀតដែលមាននីតិសម្បទាពិសេសសម្រាប់ពិនិត្យបទល្មើសមួយចំនួន ៖

-ការផ្តល់នីតិសម្បទា ៖ 

-មន្ត្រីរាជការនិង ភ្នាក់ងារសាធារណៈដទៃទៀតដែលច្បាប់ដោយឡែកប្រគល់អំណាចឲ្យពិនិត្យបទល្មើសមួយចំនួន ត្រូវស្ថិតក្រោមអំណាចព្រះរាជអាជ្ញា ។

-បែបបទនិងនីតិវិធិផ្តល់នីតិសម្បទា ត្រូវកំណត់ដោយប្រកាសក្រសួងយុត្តិធម៌ និងក្រសួងពាក់ព័ន្ធ ។

-ចំពោះការពិនិត្យបទល្មើសមន្ត្រីរាជការនិង ភ្នាក់ងារទាំងនេះធ្វើរបាយការណ៍ ។ របាយការណ៍នេះមានតម្លៃត្រឹមតែជាព័ត៌មានធម្មតាប៉ុណ្ណោះ ។

ឯកសារពិគ្រោះ

១.ក្រមនីតិវិធីព្រហ្មទណ្ឌនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាឆ្នាំ ២០០៧

២.នគរបាលយុត្តិធម៌ របស់លោក កៅ សីហា ។